مهندسی ارزش، تلاشی است سازمانیافته که باهدف بررسی و تحلیل تمام فعالیتهای یک طرح، از زمان شکلگیری تفکر اولیه تا مرحله طراحی و اجرا و سپس راهاندازی و بهرهبرداری انجام میشود و بهعنوان یکی از کارآمدترین و مهمترین روشهای اقتصادی در عرصه فعالیتهای مهندسی، شناختهشده است. مهندسی ارزش در چهارچوب مدیریت پروژه، ضمن اینکه به تمام اجزای طرح توجه میکند، هیچ بخشی از کار را قطعی و مسلم نمیداند.
هدف مهندسی ارزش، زمان کمتر برای رسیدن به مرحله بهرهبرداری بدون افزودن بر هزینهها یا کاستن از کیفیت کار است. افزایش پیوسته هزینه های اجرایی و توسعه روزافزون فنآوری، حذف آن بخش از هزینهها را که نقشی در ارتقای کیفیت ندارند و از لحاظ اجرایی نیز غیرضروری میباشند، الزامی ساخته است. بهکارگیری مهندسی ارزش در پروژههای اجرایی با توجه به پیچیدگی کارها بهویژه در طرحهای بزرگ اجرایی، میتواند به ابزار بیچون و چرای مدیریت برنامه ها در کنترل هزینهها تبدیل شود. هدف این روش، از میان برداشتن یا اصلاح هر چیزی است که موجب تحمیل هزینههای غیرضروری میشود، بدون آنکه آسیبی به کارکردهای اصلی و اساسی طرح وارد آید.
مهندسی ارزش، مجموعهای متشکل از چندین روش فنی و نرم افزار شرح وظایف است که با بازنگری و تحلیل اجرای کار، قادر خواهد بود، اجرای کامل طرح را با کمترین هزینه و زمان تحقق بخشد. هزینه طرح در این مقوله نهفقط هزینههای طراحی و اجرا بلکه هزینههای مالکیت شامل بهرهبرداری، تعمیر و نگهداری و هزینههای مصرف در سراسر دوره عمر مفید طرح را نیز شامل میشود.
روشهای مهندسی ارزش میتواند موجب اصلاح و ارتقای کیفیت فرایندهای تولید صنعتی و انجام طراحیهای جدید در هر مرحله از یک پروژه اجرایی گردد. برخلاف آنچه در صنایع تولیدی مرسوم است و میتوان یک روش اصلاحی را همواره در مراحل بعدی تولید یک محصول خاص نیز اجرا کرد، در پروژههای ساختمانی که هر سازه دارای شرایط ویژهای است، حدود بهکارگیری یک روش اصلاحی مهندسی ارزش، محدود به همان پروژه است.
گذشته از این، امکانات صرفهجویی در هزینههای یک پروژه اجرایی نیز در مراحل مختلف آن تفاوتهای بسیار پیدا میکند. با آنکه روش مهندسی ارزش را میتوان در تمام مراحل یک پروژه اجرایی به کار گرفت، بیشترین مزایای آن زمانی حاصل میشود که در نخستین مراحل برنامهریزی و طراحی به کار گرفته شود. نوآوری و جنبههای کاربردی مهندسی ارزش، این روش را از روشهای سنتی و متعارف کاهش هزینهها، متمایز میگرداند. روشهای سنتی کاهش هزینهها، عموماً از تجربیات گذشته، نگرشها و عاداتی که جنبه تکرار به خود گرفته است، تبعیت میکند و اثری از خلاقیت در آنها دیده نمیشود.
مهندسی ارزش برعکس، گردآوری اطلاعات، شناسایی عرصههای مشکلدار، پیشنهاد و تدوین روشها و مدیریت برنامه و طرحهای ابتکاری، پرورش اندیشههای نو و تلفیق همهجانبه دیدگاههایی را که قرار است توصیه شود، مطرح میسازد.